نوروز، از جشنهای باستانی ایرانیان است که امروزه در محدوده جغرافیایی ایران باستان یعنی در کشورهای ایران، آذربایجان، افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان، قرقیزستان، قزاقستان و بخشهای کردنشین کشورهای عراق و ترکیه و سوریه، در روز ۱ فروردین (۲۱ مارس) هرسال برگزار میشود.
برگزاری جشن نوروز در آفریقای شرقی که در قدیم سکونتگاه ایرانیان مهاجر بوده نیز رواج دارد.
تا ادامه این مقاله با آرشیدا استور همراه باشید تا بفهمید چه کشورهایی نوروز را جشن میگیرند؟
جغرافیای نوروز
جغرافیای نوروز به منطقهای که در آن جشن نوروز برگزار میشود گفته میشود که امروزه شامل چند کشور میشود.
برخی آیینهای نوروز در این کشورها با هم متفاوت هستند.
برای مثال در افغانستان سفره هفت میوه میچینند اما در ایران سفره هفت سین.
جشن نوروز در سراسر خاورمیانه، بالکان، قزاقستان، تاتارستان، در آسیای میانه، چین شرقی (ترکستان چین)، سودان، زنگبار، در آسیای کوچک سراسر قفقاز تا آستراخان و نیز آمریکای شمالی، هندوستان، پاکستان، بنگلادش، بوتان، نپال و تبت برگزار میشود.
همچنین کشورهایی مانند مصر و چین جزو سرزمینهایی هستند که در آنها نوروز جشن گرفته نمیشد، اما امروزه جشنهایی مشابه جشن نوروز در این کشورها برگزار میشود.
غذاهای نوروزی در کشورهای مختلف
یکی از متداولترین غذاهایی که به مناسبت نوروز پخته میشود، سمنو است که با استفاده از جوانه گندم تهیه میشود.
در اکثر کشورهایی که نوروز را جشن میگیرند این غذا طبخ میشود.
در برخی از کشورها، پختن این غذا با آیینهای خاصی همراه است.
زنان و دختران در مناطق مختلف ایران، افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان سمنو را به صورت دسته جمعی و گاه در طول شب میپزند و درهنگام پختن آن سرودهای مخصوصی میخوانند.
پختن غذاهای دیگر نیز در نوروز مرسوم است.
بهطور مثال در بخشهایی از ایران؛ سبزی پلو با ماهی، در ترکمنستان؛ نوروزبامه، در قزاقستان؛ اویقی آشار، در بخارا؛ انواع سمبوسه پخته میشود.
بهطور کلی پختن غذاهای نوروزی در هر منطقهای که نوروز جشن گرفته میشود مرسوم است و هر منطقهای غذاها و شیرینیهای مخصوص به خود را دارد.
سیزده بدر یا طبیعت گردی در کشورهای مختلف
مردم ایران روز سیزدهم فروردین، به مکانهای طبیعی مانند پارکها، باغها، جنگلها و ماطق خارج از شهر میروند.
از کارهای رایج در این جشن، گره زدن سبزه است.
مراسم سیزدهبهدر در مناطق غربی افغانستان ازجمله شهر هرات نیز برگزار میشود.
در این روز مردم این مناطق برای گردش در طبیعت، عملاً کسب و کار خود را تعطیل میکنند.
همچنین اولین چهارشنبه سال را نیز با گردش در طبیعت سپری میکنند.
علاوه بر این، ساکنان کابل در افغانستان، در طول دو هفته اول سال برای گردش به همراه خانواده به مناطقی که در آنها گل ارغوان میروید، میروند.
یکی دیگر از آیینهای نوروز که در آسیای میانه و کشور تاجیکستان مرسوم است، مراسم گلگردانی و بلبلخوانی است.
گل گردانها از دره و تپه و دامنهٔ کوهها، گل چیده و اهل دهستان خود را از پایان یافتن زمستان و فرا رسیدن عروس سال و آغاز کشت و کار بهاری و آمدن نوروز مژده میدهند.
در ادامه این مطلب کشورهایی که نوروز را جشن میگیرند را بشناسید و با آداب و رسوم آنها بیشتر آسنا شوید.
کشورهایی که نوروز را جشن میگیرند
جشن نوروز در قرقیزستان
از دیگر کشورهایی که نوروز را جشن میگیرند میتوان به قرقیزستان اشاره کرد.
نوروز در کشور قرقیزستان تنها در روز نخست سال نو خورشیدی برابر با ۲۱ مارس جشن گرفته میشود که این مراسم پس از فروپاشی شوروی و استقلال این کشور از شکوه بیشتری برخوردار شده است.
تمیز کردن خانه، خریداری و تهیه لباس نو برای نوروز، سبز کردن سبزه، سمنو پختن و دیدوبازدید در بین تاجیکیهای قرقیزستان بیشتر دیده میشود.
روستای اندرق که مردم آن به زبان فارسی تاجیکی سخن میگویند، نوروز را همچون آدابورسوم دیرینه جشن میگیرد.
از مراسم نوروز این مردم، پختن غذاهای معروف قرقیزی مثل (بش بارماق) مانته برسک و کاتما بوده که در حجم زیادی پختهشده و بین آشنایان و همسایگان پخش میشود.
کوجه سومولوک غذایی قرقیزی بوده که به غذای نوروزی معروف است و افسانهای تأثیرگذار را در خود نهفته است.
بنا بر افسانهها زن بیوهای در روستا زندگی میکرد که توان سیر کردن شکم بچههایش را نداشت.
روزی که بچهها از گرسنگی بیتابی میکردند، زن سنگی را درون قابلمهای پر از آب گذاشته و بر روی اجاق قرار داد.
او وانمود کرد که دارد غذایی خوشمزه میپزد و با این تفکر بچهها را آرام کرد.
پخت غذا طول کشیده و بچهها از گرسنگی خوابشان برد.
آنها صبح خیلی زود از فشار گرسنگی بیدار شدند و سراغ غذای خوشمزه مادر را گرفتند.
مادر در ادامه بازی خود بر سر اجاق رفت تا به غذا سربزند.
در قابله خبری از آب و سنگ نبود، یک غذای خوشمزه واقعی وجود داشت.
بچهها با خوردن این غذا احساس کردند که غذای روز جشن نوروز را میخورند.
ازآنپس سومولوک به غذای نوروزی قرقیزها مشهور شد.
جشن نوروز در تاجیکستان
یکی از کشورهایی که نوروز را جشن میگیرند تاجیکستان است.
کشور تاجیکستان ازجمله سرزمینهایی است که تا روزگاری نهچندان دور، بخشی از خاک ایران بوده است.
این کشور بر اساس پیمان آخال با روسیه، در سال ۱۸۸۱ میلادی از ایران جداشده است.
مردم این سرزمین پس از جدا شدن از ایران همچنان به برگزاری این مراسم پایبند ماندهاند.
چراکه جشن نوروز را جشن ملی و بازمانده از نیاکان خود میدانند و برای برگزاری آن تقریبا همانند ایرانیان عمل میکنند.
مردم تاجیک نخستین روز سال را عید سر سال یا عید سال نو میخوانند.
روزهای تعطیلی نوروز در تاجیکستان ۴ روز است که از ۲۰ تا ۲۳ مارس ادامه دارد.
یکی از مهمترین مراسمی که مردم تاجیکستان در استقبال از نوروز انجام میدهند، خانهتکانی است.
آنها بر این باور هستند که نباید گردی از سال کهنه در آغاز سال نو در خانه باقی بماند.
چیدن سفره هفتسین از مراسم اصلی مردم تاجیکستان است.
آنها همانند ایرانیان در نوروز سفره هفت میچینند که به آن دسترخان میگویند.
مردم تاجیک جشن نوروز را به خیابانها برده و آنجا برپا میکنند تا همه در شادی شان شریک باشند.
لباس نو بر تن کردن و تبریک سال نو نیز از آداب و رسوم این مردم است.
در نوروز، کوچکترها با گل سرخ نزد بزرگترها میروند و در اصطلاح شاگون بهار را مبارک میگویند (تبریک سال نو) و برایشان سال خوشی را آرزو میکنند.
مطالعه این مقاله نیز توصیه میشود : جزایر زیبا ایران
جشن نوروز در ترکیه
ترکیه نیز در دسته کشورهایی که نوروز را جشن میگیرند قرار گرفته این جشن بیشتر توسط کردهای این کشور برگزار میشود.
در بخشهایی از مناطق شمال و در شهرهای جنوب شرقی این کشور، مانند دیاربکر، شانلی اورفا، ماراش و مرسین نوروز نشان از رسم و آیینهای محلی دارد و بسیار باشکوه برگزار میشود.
دانش آموزان ترکیه این جشن را بهعنوان جشنی فرهنگی و هنری میشناسند.
پخت شیرینیهای خانگی و غذاهای محلی از سنتهای دیگر نوروزی در ترکیه محسوب میشود.
تمیز کردن خانه و تهیه لباس نو نیز بخش دیگری از سنت مردم ترکیه برای استقبال از نوروز است.
جشن نوروز در عراق
کشور عراق نیز در روزگاری نهچندان دور بخشی از ایران بوده است.
نوروز نیز در این کشور جشن گرفته میشود و به مناسبت برگزاری آن ۵ روز تعطیل است.
مراسم نوروز در بین کردهای عراق بسیار باشکوهتر از دیگر اقوام عراقی برگزار میشود و از اهمیت بیشتری برخوردار است.
روز تعطیلی سال نو در عراق برابر با ۲۱ مارس است.
کردهای عراق همانند کردهای ایران رسم دارند تا اگر پیش از نوروز عزیزی را از دست دادهاند، در نوروز در خانه خود منتظر بمانند تا دیگران برای تسلی دادن، به دیدارشان بیایند.
قوم ایزدیها که در شمال عراق زندگی میکنند نیز همانند کردها رسومات نوروزی را برپا میکنند.
در حقیقت نوروز برای قوم ایزدیها همان جشن چهارشنبهسوری است که چهارشنبه سور یا چهارشنبه سرخ مینامند.
مردم این منطقه برای نوروز تخممرغ رنگ میکنند.
آنها معتقد هستند که شکل تخممرغ شبیه زمین است با رنگ کردن آن دنیا به این رنگها شده و دشت و صحرا رنگین میشوند.
از دیگر مراسم مردم عراق این است که در شب نوروز خمیری با آرد درست میکنند.
در میان آن گلی را که از دشت چیدهاند، قرار میدهند و بر سر در خانه میآویزند.
در حقیقت آنها با این کار بهار را به خانه میآورند.
در این روزها زنان کرد یا ایزدی برای خیرات مردگان خود، نانی به نام سوک میپزند و به گورستان میبرند.
این مردم پس از ۱۳ روز از آغاز نوروز، جشنی میگیرند که میتوان گفت همان جشن سیزدهبدر در ایران است.
جشن نوروز در قزاقستان
یکی دیگر از کشورهایی که نوروز را جشن میگیرند کشور قزاقستان است.
کشور قزاقستان نیز نوروز را با نام اعتدال بهاری میشناسد و در بین مردم قزاق این باور وجود دارد که ستارههای آسمانی در این روزها به نقطه ابتدایی رسیده و همهجا تازه شده وزندگی از نو آغاز میشود درنتیجه خیر بر زمین فرود میآید و شادمانی همهجا را فرامیگیرد. روزهای تعطیل نوروز در قزاقستان ۴ روز است و بر این اساس از ۲۱ تا ۲۴ مارس همه نهادهای دولتی تعطیل هستند.
رسم تمیز کردن خانه پیش از نوروز که در ایران به آن خانهتکانی گفته میشود، در میان مردم قزاقستان نیز وجود دارد.
آنها معتقد هستند که با تمیز کردن خانه بیماری و بدبختی از آنها دور شده و سلامت خواهند بود.
قزاقها در پیشواز نوروز به آماده کردن نوعی آش پختهشده از هفت ماده غذایی به نام گوژه میپردازند.
درواقع مردم با پخت این غذا با زمستان و غذاهای زمستانی خداحافظی میکنند.
آنها در شب نوروز، عروسکی تزئین شده را که زنگولهای از گردنش آویزان است بر اسبی سوار کرده و در دشت رها میکنند تا مردم را با صدای زنگوله بیدار کرده و نوید نوروز دهد.
بر اساس سنتی دیرینه مردم قزاقستان در روزهای نوروز دو شمع روشن را بر درگاه خانههایشان قرار میدهند تا روشنی را برای خانه خود داشته باشند.
پوشیدن لباس نو بهویژه بارنگ سفید نشانه شادمانی است و دید و بازدید خانوادگی نیز از دیگر رسمهای مردم محسوب میشود.
در نوروز دختران روستایی تازه نامزد شده قزاق با پخت نوعی غذا با گوشت اسب (سوقیم) به نام اویقی آشار، از نامزد خود پذیرایی میکنند و مردان نیز با دادن هدایایی مانند آینه، شانه و عطر به آنها، علاقه و عشق خود را نشان میدهند.
جشن نوروز در جمهوری آذربایجان
در دورهای که آذربایجان بخشی از شوروی کمونیستی بود، مردم آن نمیتوانستند آشکارا به رسوم و آیینهای دیرینه خود ازجمله نوروز بپردازند.
اما پس از فروپاشی کمونیسم و استقلال جمهوری آذربایجان، این جشن به رسمیت شناختهشده و جمهوری آذربایجان نیز جزء کشورهایی که نوروز را جشن میگیرند قرار گرفت.
با فرارسیدن نوروز، همه نهادهای دولتی در آذربایجان بین یک هفته، از ۲۰ تا ۲۶ مارس تعطیل هستند تا مردم بتوانند به برگزاری این آیین دیرینه بپردازند.
چهارشنبهسوری از مراسمی است که پیش از فرارسیدن نوروز در بین مردم این منطقه مرسوم است.
در این جشن دختران در دل یک نیت میکنند و پشت در فالگوش میایستند.
اگر سخنانی که شنیدند خوب و نیک بود فالشان خوب بوده و نیتشان برآورده میشود و اگر سخن ناپسند و بدی بشنوند، نیتشان برآورده نمیشود.
به باور مردم این سرزمین مهمترین نتیجه و اثر این رسم، دوری جستن از سخن گفتن نادرست و بد است.
آشتی کردن افرادی که با یکدیگر قهر هستند نیز از مراسم نوروز آذربایجانیها بوده تا از قهر و کینه نسبت به هم دوری کنند.
آویزان کردن کیسه و یا توبره از بام یا در خانه، از دیگر رسمهای جالب و قشنگ مردم آذربایجان در روزهای سال نو است.
آنها با این کار درخواست تحفه نوروزی میکنند.
پخت سمنو که نشانه برکت است و بهعنوان تداومبخش نسلها شناخته میشود، همراه با موسیقی در این روزها انجام میگیرد.
جشن نوروز در ترکمنستان
در کشور ترکمنستان نیز نوروز جشن گرفته میشود.
نوروز در بین ترکمنها و بر طبق اعتقاد دیرینه آنها، نماد زندگی دوباره، برکت، مکنت، سعادت و رفاه است.
کشاورزان ترکمنستان نوروز را نشانه برکت میدانند، چراکه زمین دوباره آماده کشت و کار میشود.
نوروز از جشنهای ملی ترکمنستان بهحساب آمده و از ۲۰ تا ۲۳ مارس به مدت ۴ روز، تعطیل رسمی است.
دیدوبازدید از آشنایان و دوستان در نوروز در بین این مردم مرسوم بوده و اهمیت خاصی برخورداراست.
پخت غذاهای نوروزی ازجمله نوروز کجه، نوروز بامه و سمنی (سمنو) در این روزها انجام میشود.
جشن نوروز در پاکستان
پاکستان هم در دسته کشورهایی که نوروز را جشن میگیرند قرار گرفته است.
کشور پاکستان نوروز را عالم افروز به معنای روز تازه رسیده میخواند و مردم این کشور بر این باورند که با فرارسیدن نوروز جهان روشن و درخشان میشود.
پاکیزه کردن خانه، پوشیدن لباس نو، تهیه نمودن انواع شیرینی، دیدوبازدید و عیدی دادن در رسم و آیین نوروزی پاکستان نیز دیده میشود.
ازجمله شیرینیهای نوروزی پاکستان میتوان به لدو، گلاب جامون، رس ملائی، کیک، برفی، شکرپاره، کرم رول و سوهان حلوا اشاره کرد.
مردم این کشور نیز سفره مخصوص نوروز میچینند که مملو از شیرینیهای مختلف و میوههای رنگین است.
یکی از رسوم بسیار خوب نوروزی مردم پاکستان پرهیز از گفتار نامناسب است که در این دوران بیشتر به آن اهمیت داده میشود.
سرودن اشعار نوروزی به زبانهای اردو، دری و عربی بیشتر در قالبهای قصیده و غزل در بین شاعران پاکستانی از دیرباز مرسوم بوده است.
جشن نوروز در افغانستان
کشور افغانستان در زمان قاجار و در سال ۱۲۷۳ هجری قمری بهطورکلی از ایران جدا شد.
اما میتوان گفت که این جدایی فقط یک جدایی سیاسی بوده و هنوز پیوندهای عاطفی مردم پابرجا است.
نوروز در فرهنگ این سرزمین بزرگداشت زندگی و طبیعت است و افغانستان در آن دسته از کشورهایی که نوروز را جشن میگیرند قرار گرفته است.
در افغانستان روز تعطیلی نوروز برابر با ۲۱ مارس میلادی است.
برگزاری سال نو در میان افغانها بسیار شبیه ایرانیها است.
آنها نیز پیش از آغاز سال نو به خاک روبی خانه خود میپردازند.
در روزهای نخستین سال، لباس نو بر تن کرده و به دید و بازدید آشنایان و دوستان میروند.
جشن نوروز در هندوستان
جلب است بدانید که هندوستان نیز، جزء کشورهایی که نوروز را جشن میگیرند میباشد.
از روزگار باستان روابط قوی فرهنگی و اجتماعی بین ایران و هند وجود داشته است.
این دو کشور از نظر بسیاری از آداب و رسوم و سنن اجتماعی به یکدیگر شباهت دارند.
علاوه بر آن مطالعات باستانشناسی نشان میدهد که هندیها و ایرانیها دوشاخه از اقوام نخستین آریایی بودند.
با اینکه این دو قوم از یکدیگر جداشدهاند اما در طول تاریخ طولانی دو ملت هیچگاه ارتباط آنها قطع نشده است.
امروزه جشن نوروز در کشور هندوستان در بین پارسیان هند نیز رواج دارد.
پارسیان هند بیشتر در نواحی مرکزی و شمال هند زندگی میکنند.
آنها هنگام فرا رسیدن نوروز به تمیز کردن خانه خود میپردازند.
لباس نو تهیه میکنند، سبزه درست میکنند، سفره هفتسین میچینند، به دیدن یکدیگر میروند و به شادی میپردازند.
جشن نوروز در ازبکستان
ازبکستان نیز پس از استقلال از شوروی، هرساله جزء کشورهایی که نوروز را جشن میگیرند میباشد و جشن نوروز را بهطور گسترده و به عنوان بدرقه زمستان و پیشواز بهار برگزار میکند.
شهرهای بخارا، سمرقند، خوارزم و شهر سبز این جشن را باشکوه بیشتری برگزار میکنند.
در تقویم رسمی ازبکستان نیز نوروز از تعطیلات رسمی محسوب میشود تا مردم این کشور بتوانند آنچنانکه شایسته است به برگزاری این جشن سنتی و به یادگار مانده از نیاکانشان بپردازند.
اگرچه تقویم این کشور مطابق تقویم میلادی است اما این مسئله باعث نشده تا از اهمیت نوروز بهعنوان جشنی دیرینه کم شود. روز تعطیلی نوروز در ازبکستان برابر است با ۲۱ مارس.
در کشور ازبکستان نیز مراسمی چون خانهتکانی یا همان تمیز کردن خانه، خرید لباس نو و تهیه غذاها و یا شیرینیهای ویژه نوروز بهعنوان مراسم پیشواز نوروز انجام میشود.
در این کشور سفره نوروز، دستار خوان نامیده میشود و بر آن غذاهایی چون گوشت گوسفند و یا گاو آب پز شده، پیراشکی با پیازچه و سومالیاک (سمنو) قرار میدهند.
ازبکها معتقد هستند هرچه در سال نو سفره رنگینتر و پرتر باشد نشان از امیدواری بیشتر برای برداشت محصولات کشاورزی در سال نو دارد.
پختن سمنو از دیرباز در ازبکستان مرسوم بوده است.
در باور مردم ازبک جوانه گندم که در پخت سمنو استفاده میشود، نماد زندگی ابدی است.
آنها در زمان پخت سمنو شعرهای شاد خوانده و به شادی و سرور میپردازند.
قابلتوجه است اگر در سمنوی میهمان سنگ کوچکی پیدا شود، نشانگر این است که وی و خانوادهاش تا نوروز آینده شاد، موفق و تندرست خواهند بود.
جشن نوروز در گرجستان
یکی دیگر از کشورهایی که نوروز را جشن میگیرند گرجستان است.
مدتی است که دولت گرجستان روز ۲۱ مارس را بهعنوان نوروز و جشن ملی نوروز تعطیل اعلام کرد.
هرساله مردم گرجستان بهویژه آذریزبان ها و آجاری تبارها، نوروز را جشن میگیرند.
برگزاری این جشن در بین این قوم شبیه به مراسم ایرانیان است.
آنها در این روزها در پاکسازی خانه و کوچه و خیابان از گردوخاک بسیار اهمیت میدهند و تلاش میکنند تا همهجا پاکیزه باشد.
مردم این سرزمین در جشن نوروز لباس نو نیز بر تن میکنند.
جشن نوروز در تانزانیا
آنچه تاکنون در مورد برگزاری نوروز گفتیم همه در حیطه و اقلیم جغرافیای فرهنگی و تاریخی ایران بوده.
ولی قابلتوجه است که میتوان حضور روح ایرانی و برگزاری نوروز را در قاره آفریقا نیز مشاهده کرد.
به گواه متون تاریخی، درگذشته گروهی از مردم شیراز به منطقه زنگبار در سواحل شرقی قاره آفریقا در تانزانیای امروزی مهاجرت کردند.
آنها رسم و آیین دیرینه گذشتگان خود را همچنان حفظ کرده و تا به امروز به اجرای آنها پرداختهاند.
برگزاری جشن نوروز نیز یکی از آنهاست.
در برخی از بررسیهای تاریخی نیز مشخصشده است، زمانی که دولت انگلستان منطقه زنگبار را تصرف میکند، گروهی از پارسیان هند را که در گجرات هندوستان زندگی میکردند، به این منطقه میفرستد تا به اجرای امور مختلفی که مدنظر داشته دست پیدا کند.
این گروه در زنگبار ماندگار شدند و همچون گذشته به ادامه برگزاری این جشن اهمیت دادند.
نتیجه گیری نهایی
تا اینجا متوجه شدهاید ک چه کشورهایی نوروز را جشن میگیرند؟
اکثر کشورها در روزی که خورشید دقیقاً در مرکز زمین قرار میگیرد و شب و روز باهم برابر میشوند را جشن میگیرند.
کشورهایی که نوروز را جشن میگیرند عبارت اند از:
ایران • افغانستان • تاجیکستان • ترکمنستان • عراق • ترکیه • سوریه • لبنان • جمهوری آذربایجان • ازبکستان • قرقیزستان • قزاقستان • پاکستان
کشورهایی که نوروز را جشن میگیرند و یا جشنی مشابه نوروز برگزار میکنند:
ارمنستان • مصر • چین • زنگبار
امیدواریم که اطلاعات موجود در این مقاله برای شما عزیزان مفید واقع شده باشد و با شناخت کشورهایی که نوروز را جشن میگیرند اطلاعات خود را درمورد آداب و رسوم نوروز در کشورهای مختلف کامل کرده باشید.